HET ELFBERGENPAD

Jan Goorissen:

Locus Memoriae, two leaves of a tree

Plaats van Herinnering, twee blaadjes van een boom
Een compositie van Jan Goorissen
Tekstfragmenten: America, van Dunya Mikhail.

Klik op de afbeelding om een fragment van de composite te beluisteren

Dit is een electronische compositie. De traditie waaraan dit stuk een bijdrage is startte bijna een eeuw geleden met het belijden van de liefde voor de machine, het snelle, het vooruitgaande, het toekomstige. De Futuristen van de Franse Italiaan F.T. Marinetti inspireerden op hun beurt weer componisten als Edgar Varese in het bruitisme (lawaaimuziek), en na WOII ontstond de musique concrete in het werk van Pierre Schaefer. Musique Concrete verleent muzikale waarde aan in principe elk geluid. Dat was een radicale stap, want het verkondigde daarmee, dat de luisteraar medeschepper zou zijn bij het beluisteren van deze muziek.

In dit stuk zal de luisteraar vele klanken herkennen uit het gewone leven: pistoolschoten, bosgeluid, spattend water, koeien, slapende varkens, een stoomtrein, een scheepstoeter, motoren, vrachtwagens, een belletje, rennende mensen, schreeuwende kinderen, kraaien, een vertrekhal, en ook instrumenten als een klarinet, een orgel, een tuba, een xylofoon, een trommel, en een viola da gamba. De meeste van deze geluiden hebben direct te maken met de omgeving van de wandeling: de stuwwal, de uiterwaarden, de rivier, wegen, huizen, boerderij, haventje, mensen.
Het gebruik van omgevingsgeluid maakt dat de geluiden van de omgeving die door de hoofdtelefoon heen komen worden “bijgemengd” in de compositie, die daardoor nog ruimtelijker wordt.

De titel van het stuk heeft te maken met mijn eigen ervaring tijdens de wandeling, het komen op het uitzichtpunt, het zien van de verten… dit is de aarde, de rivier is een levende stroom, de uiterwaarden ademen zacht een onbegrijpelijk langzaam leven. In deze omgeving komen de herinneringen, de associaties, het verlangen. Ik zie deze kant, met haar hoogte, en de andere kant met haar verte…. de rivier scheidt hier van het andere, en ik herinner me hoe hier mensen hebben geleefd, in de oudheid, en hebben gestreden voor onze vrijheid 60 jaar geleden. Hier beneden zijn velen gesneuveld, en zij zijn aan de overkant… Op deze hoogte, hier met uitzicht over de Rijn, kijk ik “aan de andere kant” en ik besef dat dit volheid van leven is. De andere kanten deze kant zijn als twee blaadjes van één boom, gescheiden, maar wel behorend tot een eenheid.

Het echte herinneren komt vaak moeizaam, en met pijn bedekt tonen de herinneringen zich vaak maar half. In de compositie volgt de luisteraar een proces waarin plotselinge geluiden een spoor van klank oproepen, in het kielzog van een soort klokgeluid. Dat is één laag. De tweede laag is die van de onderstroom van gevoel die wordt opgeroepen: de blaasgeluiden, langzaam en steeds geordender. De derde laag is het dieren- en mensen geluid, het meest nabij in zekere zin. Vogels, koeien die klaaglijk loeien, snurkende varkens, een Engels sprekende stem, en tenslotte een oudere vrouw die tevoorschijn komt…